ΠΑΡΑΔΟΞΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓ.ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΥ!

Δια-χρονικά και δια-πλανητικά παράδοξα του Αγίου Βαλεντίνου (για να δεις ότι εκείνο το ρομαντικό δείπνο που σου ζήτησε, είναι τελικά ανώδυνο!)

Ό,τι σου κληρώσει

Η αγάπη είναι Λόττο, λέει μία σύγχρονη απόδοση του «ο έρωτας είναι τυφλός». Στην αρχαία Ρώμη όμως, η αγάπη ήταν κυριολεκτικά... Λόττο. Όχι του ΟΠΑΠ, αλλά του Lupercus (θεός – αλήθεια!) H παγανιστική λατρεία του στα μέσα Φεβρουαρίου όριζε οι νέοι της περιοχής να τραβούν από ένα κουτί χαρτάκια με τα ονόματα εφήβων κοριτσιών. Το έθιμο έλεγε ότι όποια τύχαινε στον καθένα, καλή ή κακή, αυτή θα ήταν η ερωτική του σύντροφος για τον υπόλοιπο χρόνο. Nasty, γι’ αυτό όταν με το καλό ήρθε στη Ρώμη ο χριστιανισμός, ο Πάπας Γελάσιος αποφάσισε να περιορίσει αυτά τα... ειδωλολατρικά έκτροπα με τις κληρώσεις των ερωτικών συντρόφων κι έκανε τη ζαβολιά. Αντί για χαρτάκια με ονόματα κοριτσιών, στην κλήρωση μπήκαν χαρτάκια με ονόματα... Αγίων (!) και πλέον το έθιμο όριζε ότι όποιος Άγιος σου κληρωνόταν, έπρεπε να μιμηθείς τις αρετές και τον βίο του για τον υπόλοιπο χρόνο. Αυτό θα πει... γείωση!

Ποιος είναι τελικά ο Άγιος Βαλεντίνος;

Υπάρχουν πολλές εκδοχές για διάφορους ανθρώπους της εκκλησίας φερόμενους ως εμπνευστές της γιορτής των ερωτευμένων. Τα παγανιστικά έθιμα της γονιμότητας αναφέρεται σε αρχαίες πηγές ότι όντως εορτάζονταν την περίοδο που γιορτάζουμε κι εμείς σήμερα τον Άγιο Βαλεντίνο, δηλαδή μεταξύ 13-15 Φεβρουαρίου. Εκτός από τα Lupercalia των Ρωμαίων, στην αρχαία Ελλάδα ο μήνας που εκτεινόταν από τα σημερινά μέσα Ιανουαρίου μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου ήταν αφιερωμένος στους γάμους του Δία με την Ήρα. Φαίνεται ότι, όπως με άλλες γιορτές, π.χ. τη λατρεία του Άδωνι που αντικαταστάθηκε από το χριστιανικό Πάσχα, η επίσημη Εκκλησία έψαχνε να συνδέσει κάτι χριστιανικό με την αναγέννηση της φύσης που προκαλεί στους ανθρώπους... ρομαντικά συναισθήματα, και φυσικά να νομιμοποιήσει το... flirt σε ένα θεσμικό πλαίσιο χριστιανικά ευπρεπές.

Αυτό το κάτι το βρήκε πιθανότατα στην ιστορία του Βαλεντίνου..

 O ιερέας αυτός είχε αποκεφαλιστεί το 270 μ.Χ. από τον Αυτοκράτορα Κλαύδιο, ο οποίος απαγόρευε στους νεαρούς Ρωμαίους να παντρεύονται γιατί πίστευε ότι ότι οι παντρεμένοι γίνονταν... ξεμυαλισμένοι στρατιώτες – και ξεμυαλισμένους στο στρατό του, δεν ήθελε. Παρακούοντας την αυτοκρατορική εντολή για απαγόρευση των γάμων, ο χριστιανός ιερέας Βαλεντίνος πάντρευε μυστικά όσα ζευγάρια του το ζητούσαν. Όταν το έμαθε ο Κλαύδιος φυσικά καθόλου δε χάρηκε, με συνέπεια ο Βαλεντίνος να βρει τραγικό θάνατο και, λίγους αιώνες αργότερα, να αγιοποιηθεί. Οι μεσαιωνικοί τροβαδούροι λάτρεψαν το θρύλο του Αγίου Βαλεντίνου. Η Οφηλία στον Άμλετ αναφέρεται σε αυτόν. Η παλαιότερη όμως γραπτή απόδειξη ότι οι ερωτευμένοι της εποχής γιόρταζαν μία τέτοια γιορτή στο όνομα κάποιου Αγίου Βαλεντίνου, σώζεται στο ποίημα Parlement of Foules του Geoffrey Chaucer, χρονολογημένο το 1382, όπου έγραψε σε αρχαία αγγλικά:
«For this was on seynt Volantynys day
Whan euery bryd comyth there to chese his make»
[“Ήταν η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου, όταν κάθε πτηνό έρχεται να διαλέξει το ταίρι του"]
Στην Αγγλία όμως τα πουλάκια δε ζευγαρώνουν το Φεβρουάριο που κάνει παγωνιά, αλλά στα τέλη της άνοιξης. Οι ιστορικοί κατέληξαν λοιπόν ότι το ποίημα αναφέρεται σε άλλον Βαλεντίνο, τον Άγιο Βαλεντίνο επίσκοπο της Γένοβας, ο οποίος γιορτάζει στις 3 Μαΐου. Το μπέρδεμα των Βαλεντίνων είναι η απόδειξη ότι αυτό που γιορτάζουμε στις 14 Φεβρουαρίου δεν είναι ουσιαστικά η γιορτή κανενός Αγίου, αλλά, όπως είπαμε νωρίτερα, η ηθικά και κοινωνικά νομιμοποιημένη παραδοχή της ιδέας της αγάπης και του έρωτα.

Κάρτες, καρτούλες, καρτάκια

Η γιορτή των ερωτευμένων δεν ήταν ποτέ κραυγαλέα όπως είναι σήμερα. Εκατοντάδες χιλιάδες ζευγάρια στην Ευρώπη, νόμιμα και παράνομα, τη γιόρταζαν για αιώνες κρυφά και σε αυστηρά ιδιωτικό επίπεδο. Λουλούδια, ραβασάκια, ίσως ένα ρομαντικό δείπνο στο σπίτι και μιά βραδιά για δύο. Η γιορτή εμπορευματοποιήθηκε το 1797, όταν ένας Βρετανός εκδότης είχε μία brilliant idea: να εκδώσει το εγχειρίδιο «The Young Man’s Valentine Writer», μία συλλογή από ερωτικά στιχάκια χάρη στα οποία ο κάθε νέος χωρίς έφεση στην ποίηση, θα μπορούσε να κατακτήσει εύκολα την καρδιά της εκλεκτής του! Σύντομα τα εκτυπωτικά μηχανήματα της εποχής άρχισαν να τυπώνουν κάρτες με ερωτικούς στίχους και ζωγραφιές ενώ ταυτόχρονα η άνθηση του ταχυδρομείου έκανε δυνατή την αποστολή ανώνυμων καρτών μεταξύ εραστών. Χάρη στην τυπογραφία και την ανωνυμία, τα «πικάντικα» στιχάκια έδιναν κι έπαιρναν στην πουριτανική βικτοριανή Αγγλία. Το 1847, μία δραστήρια Αμερικανίδα, κόρη μεγάλου εκδότη, η Esther Howland από το Worchester της Μασσαχουσέττης, μυρίστηκε χρήμα στο βρετανικό έθιμο που είχε πάρει πλέον διαστάσεις επιδημίας βαλεντινίτιδας κι άρχισε να σχεδιάζει και στην αντίπερα όχθη εντυπωσιακές ερωτικές κάρτες, τις οποίες παρήγε σε τεράστιες ποσότητες και πουλούσε στο βιβλιοπωλείο του πατέρα της. Αυτό ήταν το τέλος του ρομαντισμού και η αρχή του καταναλωτισμού για τις 14 Φεβρουαρίου. Με την υπερβολή που τους διακρίνει, οι Αμερικανοί σύντομα συνέδεσαν τον Άγιο Βαλεντίνο και τις κάρτες του με κάθε λογής δώρα για το έτερον ήμισυ, εξαπλώνοντας σε ολόκληρο τον κόσμο τα μαξιλαράκια, μπρελοκάκια, και λοιπές χαριτωμενιές σε σχήμα καρδιάς.

Asia in love

Δεν είναι όμως μόνο οι Αμερικανοί που «κολλήσανε» με τον Άγιο Βαλεντίνο. Κι οι Ασιάτες, μόλις γνώρισαν τη γιορτή των ερωτευμένων, της... έδωσαν να καταλάβει. Μαζικοί γάμοι και διαγωνισμοί φιλιού (αμφότερα λειτουργούν και ως τουριστικές ατραξιόν) είναι εξαιρετικά δημοφιλείς στην εξωτική και άρα προσφερόμενη για αγάπες και λουλούδια Ταϊλάνδη, ενώ στην Ιαπωνία οι πάλαι ποτέ καταπιεσμένες Γιαπωνεζούλες έχουν το πάνω χέρι. Άκου τι σκέφτηκαν. Στις 14 Φεβρουαρίου ξοδεύουν ένα μισθό για να αγοράσουν δώρα για όλους τους άντρες που συναναστρέφονται (αφεντικά, συναδέλφους, συγγενείς) και για το σύντροφό τους. ΑΛΛΑ ένα μήνα μετά, στις 14 Μαρτίου, όλοι όσοι έλαβαν δώρο είναι υποχρεωμένοι να το ανταποδώσουν με δώρο ίσης ή μεγαλύτερης αξίας. Ο δε σύντροφος, υποχρεούται να χαρίσει στη δικιά του δώρο 10πλάσιας αξίας από αυτό που του είχε χαρίσει εκείνη για του Αγίου Βαλεντίνου! Καλό; Οι Κινέζοι από την άλλη χαζεύουν τον Άγιο Βαλεντίνο όπως εμείς κάνουμε χάζι την κινεζική Πρωτοχρονιά. Έχουν τη δική τους γιορτή του έρωτα, που ονομάζεται «Η Νύχτα των 7» (Qu Xi, αν προτιμάς) και εορτάζεται το καλοκαίρι, την 7η μέρα του 7ου μήνα του σεληνιακού έτους. Δεν ξέρω αν η γιορτή τους είναι καλύτερη, πάντως το «14 Φεβρουαρίου» είναι πιο εύκολο να το θυμηθείς. Άντε να υπολογίσεις λάθος την 7η μέρα του 7ου μήνα από τη σεληνιακή Πρωτοχρονιά –πότε είναι αυτή πάλι;- και να σε φάει η κρεββατομουρμούρα... Α πα πα...

Trivia- Το πιο παλιό ραβασάκι που σώζεται γράφτηκε από τον Δούκα της Ορλεάνης Κάρολο το 1415 για τη σύζυγό του, όταν ήταν αιχμάλωτος στον Πύργο του Λονδίνου.
- Κατάλοιπο της παγανιστικής προέλευσης της γιορτής των ερωτευμένων είναι ο φτερωτός Έρωτας με το τόξο. Αν και είναι στην πραγματικότητα ο γιος της θεάς Αφροδίτης, ο Έρωτας γλίτωσε τον... αφορισμό από τη χριστιανική παράδοση του Αγίου Βαλεντίνου, χάρη στην ομοιότητά του με τους αγγέλους.
- Υπάρχει ένας θρύλος σύμφωνα με τον οποίο ο Άγιος Βαλεντίνος πριν αποκεφαλιστεί από τον Κλαύδιο, έκανε θαύμα από τη φυλακή και γιάτρεψε την τυφλή κόρη του Αυτοκράτορα, με την οποία ήταν ερωτευμένος. Φέρεται μάλιστα να την αποχαιρέτισε με ένα γράμμα το οποίο υπέγραφε ως «ο Βαλεντίνος σου». Οι Βαλεντινο-ερευνητές λένε πάντως ότι αυτό δεν έχει καμία ιστορική βάση αλλά είναι επινόηση των εμπόρων του 19ου αιώνα για να πουλήσουν τις κάρτες με σλόγκαν του τύπου «Be my Valentine», «Your Valentine» κλπ, καθιερώνοντας μάλιστα το οι ερωτικές κάρτες να αποκαλούνται «Valentines» ακόμη και σήμερα
- Αν και τα παραδοσιακά δώρα του Αγίου Βαλεντίνου ήταν για αιώνες τα λουλούδια, τα ερωτικά γράμματα, οι κάρτες και τα γλυκά, τη δεκαετία του ’80 το επιχειρηματικό δαιμόνιο έβαλε το χεράκι του (marketing το λένε) για να συνδέσει τη γιορτή των ερωτευμένων με την προσφορά πανάκριβων κοσμημάτων και δη διαμαντικών. Αγαπάς; Απόδειξη!
- Έχει αναφερθεί ότι, παγκοσμίως, τις περισσότερες κάρτες αγάπης τις λαμβάνουν οι... δασκάλες, από τους μικρούς μαθητές τους!
- Ο τζίρος του Αγίου Βαλεντίνου υπολογίζεται σε 1,3 δις στερλίνες το χρόνο στη Βρετανία, όπου στέλνονται 25 εκ. κάρτες ετησίως ενώ στις ΗΠΑ, που κυριολεκτικά λατρεύουν τη γιορτή αυτή, ο αριθμός των καρτών ανέρχεται σε 190 εκ. ετησίως!
- Το Διαδίκτυο ίσως αντικαταστήσει σύντομα τις παραδοσιακές κάρτες του Αγίου Βαλεντίνου, καθώς ο αριθμός των e-Valentines αυξάνεται ραγδαία κάθε χρόνο. Το 2010 άγγιξαν τα 15 εκατομμύρια